Rozpoczęliśmy kolejny rok akademicki w rzeczywistości z którą zmagamy się od kilku miesięcy. W niełatwym czasie uczelnie próbują otwierać swoje podwoje, jednak przeważająca część zajęć nadal będzie realizowana w systemie zdalnym. Co to oznacza dla studentów? Z jakimi problemami mogą się zmagać i jak sobie z nimi poradzić? Zjawisko charakteryzuje dr Marta Znajmiecka-Sikora, psycholog z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Preferencja czasu teraźniejszego – co to jest?
Wydaje się, że głównym problemem w nauczaniu zdalnym może być niska motywacja do nauki. Stąd studentom zacznie towarzyszyć zjawisko preferencji czasu teraźniejszego.
dr Marta Znajmiecka-Sikora, WNoW UŁ
Zjawisko preferencji czasu teraźniejszego nazywane również impulsywnością znalazło swoje potwierdzenie w wielu badaniach naukowych, np. decyzje zakupowe bardzo często podejmowane są w odpowiedzi na atrakcyjny bodziec sklepowy, zaciągając kredyty ludzie wybierają odroczone spłaty, zwycięzcy amerykańskich loterii istotnie częściej wybierali, znacznie pomniejszoną, ale natychmiastową wypłatę.
Upragniona samokontrola
Co zrobić, aby nie poddawać się chwilowym impulsom, umieć zrezygnować z natychmiastowej przyjemności na rzecz odroczonej nagrody?
dr Marta Znajmiecka-Sikora, WNoW UŁ
Oznacza to, że odroczone straty są większe niż natychmiastowe zyski, np. student powstrzymuje się przed pójściem do klubu, żeby nazajutrz był wyspany i mógł aktywnie uczestniczyć w zajęciach. Ten rodzaj samokontroli służy zapobieżeniu pewnemu działaniu o dodatniej konsekwencji. Kolejny rodzaj sytuacji wymuszającej samokontrolę pojawia się, gdy zrobienie czegoś naraża nas na negatywne konsekwencje, ale jednocześnie zapewnia dużą odroczoną gratyfikację, np. zmuszenie się do codziennego biegania, codziennej nauki języka itp. W każdym przypadku samokontrola zmusza nas do rezygnacji z mniejszego dobra na rzecz dobra większego.
Często jesteśmy świadomi, że ulegamy pokusie, np. student, który wieczorem długo oglądał firmy, rezygnuje z porannej pobudki i nie uczestniczy w obowiązkowych zajęciach. Po takich doświadczeniach, kolejnym razem staramy się uniknąć pokusy. Jednak nie zawsze się to udaje.
Jak samodzielnie się kontrolować podczas nauki zdalnej:
Nałożyć dodatkowe koszty na zmianę preferencji – aby zapobiec pewnemu zachowaniu w przyszłości możemy uczynić je bardziej kosztownym, co wywołuje silny efekt motywacyjny. Przykładem takiego działania są publiczne deklaracje, np. złożenia pracy semestralnej w określonym terminie.
Wprowadzić opóźnienia – by chronić się przed impulsywnym działaniem, możemy użyć mechanizmów opóźniających czas pomiędzy chęcią, a fizyczną możliwością wykonania pewnej czynności. Na przykład bardzo chciałbym już skończyć naukę, ale ustawiłem sobie minutnik na określony czas i będę temu wierny.
Ograniczyć dopływ informacji – znacznie łatwiej uniknąć pokus, gdy są one dostępne w mniejszej ilości albo mniej atrakcyjne wizualnie. Wiadomo, że pójście na imprezę przed ważnym egzaminem będzie nieracjonalne, dodatkowo lepiej wyłączyć telefon, komputer, tablet, jeśli nas rozpraszają.
Wzbudzić emocje – rozbudzenie w sobie emocji jest dość trudną techniką do zastosowania, ponieważ nasza zdolność do świadomego manipulowania emocjami jest ograniczona. Niemniej jednak, gdy uda nam się wzbudzić pozytywne emocje do wykonywanej czynności – osiągniemy sukces. Pomocne może być również wyobrażenie sobie nieprzyjemnych uczuć jakich będziemy doświadczać, kiedy czegoś nie zrobimy, np. w sytuacji, kiedy nie zaliczymy sesji albo nie dokończymy studiów.
Wprowadzić nagrody za wytrwanie przy postanowieniu – zamiast wprowadzać kary za zmiany preferencji, można samemu zbudować system nagród za podtrzymywanie preferencji, np. co miesiąc sprawię sobie drobny prezent za systematyczną naukę języka.
Zalecenia dla nauczycieli
- wykorzystanie w procesie edukacji nauczania synchronicznego, które pozwala na stały kontakt wykładowca-student, pracę przy włączonych kamerach, zamianę prac semestralnych, na mniejsze projekty o ściśle wyznaczonym terminie złożenia, nagradzanie aktywności studentów podczas zajęć online itp.
- pracę przy włączonych kamerach,
- zamianę prac semestralnych, na mniejsze projekty o ściśle wyznaczonym terminie złożenia,
- nagradzanie aktywności studentów podczas zajęć online itp.
dr Marta Znajmiecka-Sikora – psycholog, adiunkt w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego. Od wielu lat zajmuje się psychologią pracy i organizacji. W obszarze jej zainteresowań znajdują się takie zagadnienia, jak: rozwój jednostki, psychologia zachowań bezpiecznych, kultura bezpieczeństwa. Autorka wielu publikacji w zakresie kształtowania kultury bezpieczeństwa w organizacji, zasad motywowania do podejmowania zachowań bezpiecznych oraz metod wdrażania programów profilaktycznych, w tym BBS. Opracowała narzędzie do diagnozy kultury bezpieczeństwa oraz postaw wobec bezpieczeństwa.

Literatura:Falkowski, A., Tyszka, T. (2001). Psychologia zachowań konsumenckich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.Tyszka T., (2010) Decyzje. perspektywa psychologiczna i ekonomiczna. Warszawa: Scholar.Tyszka, T. (2004). Psychologia ekonomiczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.