Kiedy ciało mówi więcej niż słowa - komentuje psycholog UŁ

Samouszkodzenia niesamobójcze to celowe, zadane samemu sobie uszkodzenie tkanek ciała, które nie jest usankcjonowane społecznie oraz któremu nie towarzyszy intencja samobójcza (ISSS[1], 2018).  

- Trudno określić, ile osób dokonuje samouszkodzeń niesamobójczych, ponieważ zazwyczaj osoby te dobrze się ukrywają m.in. przez noszenie ubrań maskujących rany oraz dokonywanie okaleczeń w samotności. Bardzo często nawet najbliższa rodzina lub przyjaciele nie wiedzą o problemie tej osoby. Najczęstszym powodem, dla którego nie chcą ujawniać swoich trudności jest lęk przed odrzuceniem, brakiem akceptacji, brakiem zrozumienia oraz stygmatyzacją – mówi Marta Korporowicz.

Przyjmuje się, że problem samouszkodzeń dotyczy około 18% społeczeństwa, przy czym trudno jest podać bardziej precyzyjne dane ze względu na utrzymywanie go w tajemnicy. Przeważnie pierwsze samouszkodzenia podejmowane są w wieku dojrzewania (przeciętnie 13-16 lat), jednak zauważana jest niepokojąca tendencja do obniżania się wieku inicjacji - zdarzają się przypadki samouszkodzeń już u 10-latków. Zachowania te utrzymują się także w okresie wczesnej dorosłości, szczególnie jeśli osoba nie otrzymała wcześniej pomocy psychologicznej.

Przyczyny, dla których osoby dokonują samouszkodzeń są ciągle obiektem badań, ponieważ każde kolejne wyniki i rezultaty rzucają nowe światło na tę problematykę, przez co rodzi się jeszcze więcej pytań niż odpowiedzi. Osoby dokonujące samouszkodzeń to najczęściej osoby, które doświadczyły trudnych sytuacji w dzieciństwie lub w okresie dorastania, np. przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej, a także osoby, które mają niezabezpieczone potrzeby emocjonalne, trudne relacje w rodzinie i rówieśnikami, są tzw. „kozłami ofiarnymi”.  

Na samouszkodzenia warto na pewno spojrzeć w kontekście funkcji, jakie pełnią, co ma szczególne znaczenie dla terapeutów, ponieważ pozwalają dostrzec, w jakich obszarach można pracować z takimi osobami.  

Podstawowy podział na kategorie funkcji samouszkodzeń to: funkcje interpersonalne/społeczne i funkcje intrapersonalne/automatyczne.

Funkcje intrapersonalne lub inaczej automatyczne, występują najczęściej i są związane z obrazem siebie i ze skupieniem się na swoich odczuciach. Służą regulacji emocji - osoby przyznają, że samouszkodzenie pozwala się uspokoić, wyciszyć, uwolnić napięcie. Drugą co do powszechności funkcją samouszkodzeń jest karanie samego siebie - służy rozładowywaniu złości, jaką osoba kieruje przeciwko sobie.  

Z kolei funkcje interpersonalne zwane także społecznymi, odnosi się do uzyskiwania korzyści o charakterze społecznym, jak np. uzyskanie pomocy, wsparcia od osoby znaczącej - członka rodziny czy przyjaciela. Funkcje z tej kategorii występują rzadziej niż funkcje automatyczne. Wśród nich najczęściej występuje wpływ społeczny, czyli chęć wpłynięcia na postawy, zachowanie innych osób przez dokonanie samouszkodzenia, a także nawiązywanie więzi z rówieśnikami, co dotyczy głównie nastolatków, którzy samookaleczają się, ponieważ jest to zachowanie pożądane w atrakcyjnej dla nich grupie.

Marta Korporowicz prowadzi aktualnie badania, które mają na celu przeprowadzenie adaptacji narzędzia (kwestionariusza) do badania form i funkcji samouszkodzeń niesamobójczych.

- Jest to zarazem pierwsze narzędzie, które będzie dostępne w Polsce do badania obu wymienionych aspektów badanego przeze mnie problemu – mówi Marta Korporowicz.

Kwestionariusz zostanie wykorzystany w dalszych badaniach w celu rozwijania wiedzy na temat przyczyn występowania samouszkodzeń niesamobójczych, a dzięki temu pozwoli zdobyć informacje pomocne w przygotowywaniu programów profilaktycznych i terapeutycznych.

Link do badania: