Smoleńsk - naukowiec UŁ bada osadę sprzed 4 000 lat

Międzynarodowy zespół, z którym współpracuje łódzki geoarcheolog, rekonstruuje szczegóły życia osady położonej nad dawnym jeziorem w dolinie Serteji. Jak wykazują badania, jej mieszkańcy potrafili dobrze wykorzystać znajdujący się nieopodal akwen. On zapewniał im pożywienie oraz surowce niezbędne do przetrwania. Przeanalizowanie śladów, pozostawionych przez dawnych mieszkańców dzisiejszego obwodu Smoleńskiego, daje możliwość nie tylko poznania szczegółów ich życia. Badania prowadzone przez łódzkiego naukowca przybliżają również wpływ zmian klimatycznych na funkcjonowanie dawnego osadnictwa. Był to czas wahań klimatycznych, który miał wpływ m.in. na zmiany poziomu wód jezior i przekształcenia roślinności.

Neolityczni osadnicy żyli w domach budowanych na drewnianych palach i usytuowanych ponad poziomem wody lub na brzegu płytkiego jeziora. Badacze odkryli także kosze do przechowywania zapasów, fragmenty tkanin z łyka, pułapki i sieci na ryby oraz pozostałości bogato zdobinowej ceramiki. Ludność, która zamieszkiwała wtedy te tereny, opierała podstawy swego utrzymania przede wszystkim na rybołówstwie, zaś z ryb przygotowywano gęsty wywar gotowany w glinianych garnkach, które odkryto podczas prac wykopaliskowych.

– Archeolodzy z Państwowego Muzeum Ermitaż w St. Petersburgu prowadzą badania w rejonie doliny rz. Sertejki od lat 70. XX w. Od kilkunastu lat kierownikiem badań jest Dr Andrey Mazurkevich. Od 2013 r. w badaniach biorą udział ekspedycje z Polski, pod moim kierunkiem, których głównym celem są studia z zakresu geologii, geomorfologii i paleogeografii obszaru. Bardzo ważnym elementem tych prac są analizy paleoekologiczne kolejnych rdzeni osadów biogenicznych. Zaangażowani są w nie specjaliści z Polski, Rosji, Niemiec, Francji, Finlandii, Wielkiej Brytanii. Obecnie nasze wysiłki skupione są na rekonstrukcji warunków środowiskowych funkcjonowania osad palafitowych z III tys. p.n.e. zamieszkiwanych przez grupy myśliwych-zbieraczy, którzy na szeroką skalę zajmowali się również rybołówstwem. Badania realizowane są w ramach grantu NCN – precyzuje prof. Piotr Kittel.

Jako najważniejsze osiągnięcia dotychczasowych badań można wykazać:

- badania paleogenetyczne szczątków kostnych dwóch młodych kobiet w wieku ok. 14–16 i 18–20 lat, których wiek radiowęglowo określono na około 2700–2500 lat p.n.e.; pierwsze rezultaty badań paleogenetycznych dowodzą, że obie kobiety były spokrewnione ze sobą, a jednocześnie zbliżone genetycznie do neolitycznych społeczności zamieszkujących obszary dzisiejsze Szwecji, Łotwy i Węgier.

- udokumentowanie lokalizacji badanych palafitów na dnie zbiornika dawnego jeziora w okresie obniżenia poziomu wody zbiornika; relikty osady przykryte zostały następnie osadami jeziornymi w okresie ponownej transgresji, która miała miejsce około 4,2 tys. lat temu, tj. w okresie globalnym wahań klimatycznych.

- udokumentowanie wpływu społeczności prowadzących gospodarkę przyswajalną na otaczające środowisko – wyniki badań paleoekologicznych wskazują na wzrost trofii zbiornika jeziornego w okresie funkcjonowania osad palafitowych.

- wyniki badań paleoekologicznych pozwolą na szczegółowe rekonstrukcje warunków paleoklimatycznych i wahań poziomu wody w dawnym (nieczynnym współcześnie) zbiorniku jeziornym w okresie od około 9,5 do ok. 3,5 tys. lat temu.

- nie potwierdzono z kolei, postulowanego wcześniej, wprowadzania na badanym obszarze gospodarki wytwórczej z rolnictwem w III-II tys. p.n.e. (w dalszym ciągu dominowała wówczas gospodarka przyswajalna).

Prof. Piotr Kittel jest kierownikiem naukowym polskiego zespołu badawczego w Serteji. Jego badania są finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki “Środowiskowe warunki funkcjonowania osady palafitowej Serteya II na Wyżynie Smoleńskiej w kontekście globalnych i lokalnych zmian klimatycznych około 4,2 tys. lat temu”, nr projektu: 2017/25/B/HS3/00274. Projekt ma charakter międzynarodowy. Z łódzkim badaczem współpracują również naukowcy z innych instytucji naukowych w Polsce oraz Rosji, Niemiec, Francji, Finlandii, Wielkiej Brytanii.