W trzecim tysiącleciu p.n.e. we współczesnej dolinie rzeki Serteji w obwodzie Smoleńskim znajdowała się neolityczna osada palafitowa. Dziś jej relikty poznawane są w trakcie prac wykopaliskowych, w których uczestniczy prof. Piotr Kittel z Wydziału Nauk Geograficznych UŁ. Czego możemy dowiedzieć się o życiu naszych przodków, dzięki pracom łódzkiego badacza?
Neolityczni osadnicy żyli w domach budowanych na drewnianych palach i usytuowanych ponad poziomem wody lub na brzegu płytkiego jeziora. Badacze odkryli także kosze do przechowywania zapasów, fragmenty tkanin z łyka, pułapki i sieci na ryby oraz pozostałości bogato zdobinowej ceramiki. Ludność, która zamieszkiwała wtedy te tereny, opierała podstawy swego utrzymania przede wszystkim na rybołówstwie, zaś z ryb przygotowywano gęsty wywar gotowany w glinianych garnkach, które odkryto podczas prac wykopaliskowych.
– Archeolodzy z Państwowego Muzeum Ermitaż w St. Petersburgu prowadzą badania w rejonie doliny rz. Sertejki od lat 70. XX w. Od kilkunastu lat kierownikiem badań jest Dr Andrey Mazurkevich. Od 2013 r. w badaniach biorą udział ekspedycje z Polski, pod moim kierunkiem, których głównym celem są studia z zakresu geologii, geomorfologii i paleogeografii obszaru. Bardzo ważnym elementem tych prac są analizy paleoekologiczne kolejnych rdzeni osadów biogenicznych. Zaangażowani są w nie specjaliści z Polski, Rosji, Niemiec, Francji, Finlandii, Wielkiej Brytanii. Obecnie nasze wysiłki skupione są na rekonstrukcji warunków środowiskowych funkcjonowania osad palafitowych z III tys. p.n.e. zamieszkiwanych przez grupy myśliwych-zbieraczy, którzy na szeroką skalę zajmowali się również rybołówstwem. Badania realizowane są w ramach grantu NCN – precyzuje prof. Piotr Kittel.
Jako najważniejsze osiągnięcia dotychczasowych badań można wykazać:
- badania paleogenetyczne szczątków kostnych dwóch młodych kobiet w wieku ok. 14–16 i 18–20 lat, których wiek radiowęglowo określono na około 2700–2500 lat p.n.e.; pierwsze rezultaty badań paleogenetycznych dowodzą, że obie kobiety były spokrewnione ze sobą, a jednocześnie zbliżone genetycznie do neolitycznych społeczności zamieszkujących obszary dzisiejsze Szwecji, Łotwy i Węgier.
- udokumentowanie lokalizacji badanych palafitów na dnie zbiornika dawnego jeziora w okresie obniżenia poziomu wody zbiornika; relikty osady przykryte zostały następnie osadami jeziornymi w okresie ponownej transgresji, która miała miejsce około 4,2 tys. lat temu, tj. w okresie globalnym wahań klimatycznych.
- udokumentowanie wpływu społeczności prowadzących gospodarkę przyswajalną na otaczające środowisko – wyniki badań paleoekologicznych wskazują na wzrost trofii zbiornika jeziornego w okresie funkcjonowania osad palafitowych.
- wyniki badań paleoekologicznych pozwolą na szczegółowe rekonstrukcje warunków paleoklimatycznych i wahań poziomu wody w dawnym (nieczynnym współcześnie) zbiorniku jeziornym w okresie od około 9,5 do ok. 3,5 tys. lat temu.
- nie potwierdzono z kolei, postulowanego wcześniej, wprowadzania na badanym obszarze gospodarki wytwórczej z rolnictwem w III-II tys. p.n.e. (w dalszym ciągu dominowała wówczas gospodarka przyswajalna).
Prof. Piotr Kittel jest kierownikiem naukowym polskiego zespołu badawczego w Serteji. Jego badania są finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki “Środowiskowe warunki funkcjonowania osady palafitowej Serteya II na Wyżynie Smoleńskiej w kontekście globalnych i lokalnych zmian klimatycznych około 4,2 tys. lat temu”, nr projektu: 2017/25/B/HS3/00274. Projekt ma charakter międzynarodowy. Z łódzkim badaczem współpracują również naukowcy z innych instytucji naukowych w Polsce oraz Rosji, Niemiec, Francji, Finlandii, Wielkiej Brytanii.
Uniwersytet Łódzki to jedna z największych polskich uczelni. Misją UŁ jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, przyrodniczych, ścisłych, nawet medycznych. UŁ współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat – wciąż rośnie liczba uczących się tutaj studentów z zagranicy, a polscy studenci, dzięki programom wymiany, poznają Europę, Azję, wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Redakcja: Centrum Promocji UŁ