Bohaterowie stulecia: Helena Radlińska 

Helena Radlińska (1879 – 1954) z domu Rajchman, pochodziła z zamożnej rodziny spolonizowanych Żydów, działającej na rzecz społeczeństwa polskiego. Od wczesnej młodości wcielała w życie romantyczno-pozytywistyczne postulaty pracy inteligencji na rzecz najbiedniejszych warstw społecznych (m.in. pracując  w czytelniach Towarzystwa Dobroczynności  oraz bezpłatnych ambulatoriach).

Małżeństwo z Zygmuntem Radlińskim (1874–1941), przyszłym profesorem chirurgii Uniwersytetu Warszawskiego, wprowadziło ją do kręgu działaczy PPS wówczas pod kierownictwem Józefa Piłsudskiego. W 1905 r. Radlińska wzięła udział w rewolucji., działając w tajnej służbie lekarskiej. Była jednym z przywódców w walce o szkołę polską. Kiedy w 1906 r. jej męża skazano za działalność polityczną na zesłanie na Syberię, wraz z nim opuściła Warszawę. Po roku wygnania udało im się zbiec do Krakowa, gdzie Radlińska ponownie zaangażowała się w działalność społeczno – niepodległościową.

O Polskę walczyła na dwóch frontach: w Centralnym Biurze Szkoleniowym, przygotowując przyszłe kadry oświatowe, a także – jak to określała w swoim życiorysie dla UŁ – angażując się w „pomocnicze prace wojskowe” w Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, Polskim Skarbie Wojskowym i w Polskiej Organizacji Wojskowej, gdzie współpracowała z Józefem Piłsudskim.

Po latach tak wspominała Piłsudskiego:

Wcale nie taję (…), że podziwiałam Komendanta, po prostu kochałam Komendanta. Nie byłam w tym odosobniona. Gdy został marszałkiem – ceniłam i szanowałam. Wielkiego Marszałka nie lubiłam. (…) Jeszcze przed zawarciem traktatu ryskiego, w czasie gdy był Naczelnikiem Państwa, zwołał Komendant odprawę, na której wygłosił krótkie zagajenie. W formie oznajmująco – krytycznej, powiedział między innymi: „mówią, że Piłsudski buduje Polskę z błota. Ja korzystam z takiego budulca, jaki mam pod ręką, ale to często jest albo błoto, albo łajno. Podajcie cegłę, będziemy budowali z cegły.

Radlińska po odprawie podeszła do Naczelnika Państwa i oznajmiła, że odmeldowuje się z wojska i odchodzi do wytwarzania cegieł, czyli do pracy oświatowej – powołała wtedy m.in. Studium Pracy Kulturalno – Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej, które kształciło bibliotekarzy, pracowników socjalnych i nauczycieli. Po II wojnie światowej współorganizowała Uniwersytet Łódzki.